اگزما یکی از مشکلات پوستی شایع است که معمولا هر یک از ما، یک یا چند توصیه برای بهبود خانگی آن شنیدهایم. یکی از این توصیهها درمان اگزما با عسل است که علاوه بر طب سنتی، تحقیقاتی برای بررسی صحت اثر بخشی عسل برای درمان اگزما نیز صورت گرفته است.
اما آیا واقعا درمان اگزما با عسل و یا سایر روشهای خانگی، موثر هستند یا خیر؟ برای پاسخ به این سوال در ابتدا باید بدانیم اگزما چیست و چه عواملی آنرا تشدید میکند. سپس به بررسی روشهای توصیه شده مانند ترکیب دارچین و عسل برای درمان اگزما ، شناخت بهترین روغن برای بهبود اگزما و درمان اگزما با روغن زیتون و سایر موارد میپردازیم.
اگزما چیست و چطور به وجود میآید
اگزما یک بیماری التهابی مزمن پوست است که بسیار شایع است. این مشکل باعث ایجاد خارش، قرمزی، خشکی و پوسته پوسته شدن سطح پوست میشود. شایعترین اگزما معمولاً در دوران نوزادی یا اوایل کودکی شروع میشود و میتواند تا بزرگسالی ادامه یابد، اما به طور کلی اگزما در هر سنی میتواند به وجود آید.
به طور کلی چند نوع مختلف اگزما وجود دارد و هر نوع آن معمولا نواحی خاصی از بدن را درگیر میکند و به صورتهای مختلفی نمود پیدا میکند.
آشنایی با انواع اگزما
- درماتیت آتوپیک: اغلب در دوران کودکی شروع می شود و اغلب در یک دوره عود میکند و بعد بهبود مییابد و مجدد ممکن است عود کند. علت این نوع اگزما کاملا شناخته شده نیست اما معمولا افرادی که به صورت ژنتیکی مستعد آلرژی و آسم هستند ممکن است این نوع اگزما را تجربه کنند.
- درماتیت تماسی: زمانی اتفاق میافتد که یک ماده محرک یا آلرژن با پوست تماس پیدا کند و در هر سنی ممکن است رخ دهد. مثلا برخی از افراد ممکن است به پارچه یا فلزهای خاصی حساسیت نشان دهند.
- اگزمای دیسهیدروتیک: این اگزما معمولا در نواحی از پوست که ضخیمتز است مانند نوک انگشتان، کف دست و کف پا ایجاد میشود. که شامل تاولهای کوچکی هستند که ممکن است در کنار هم قرار گیرند و تاولهای بزرگتری را ایجاد کنند، علت این نوع اگزما نیز ناشناخته است.
- اگزمای دست: این نوع اگزما روی دستها را درگیر میکند و ممکن است به دلیل آلرژی، شستن مکرر دستها یا استفاده از صابونها و شویندههای نامناسب ایجاد شود.
- اگزمای عصبی: ممکن است در اثر پوشیدن لباس تنگ و یا شستشوی نامناسب نواحی از بدن ایجاد شود که باعث خارش در آن نواحی شده و ممکن است باعث ضخیم شدن و ایجاد التهاب در آن قسمت شود.
- اگزمای سکهای: در این نوع اگزما لکههایی به شکل سکه روی بازوها و دست و پاها ایجاد میشود که همراه با خارش است و ممکن است ترشح داشته باشد. علت این نوع اگزما نیز ناشناخته است.
- درماتیت استاز: ممکن است در افرادی که گردش خون ضعیفی دارند رخ دهد مثلا در اشخاصی که مدتهای طولانی سرپا ایستادهاند و بیشتر در قسمت پایین پاها دیده می شود.
- اگزمای پوشک: معمولا نوزادان دچار این اگزما میشوند که ممکن است بخاطر دیر تعویض کردن پوشک به وجود آید.
- اگزمای سبورهای: این نوع اگزما معمولا بر روی پوست سر و صورت ایجاد میشود و در اکثر اوقات با شوره سر همراه است. این نوع اگزما در دوره شیرخوارگی و بزرگسالی بروز میکند و درمان قطعی برای آن وجود ندارد و ممکن است بعد از بهبودی دوباره عود کند.
همانطور که گفته شد، علت همه اگزماها شناخته شده نیست. با این حال، محققان فکر میکنند که برخی از اگزماها با واکنش شدید سیستم ایمنی بدن به یک عامل و محرک بیرونی به وجود میآید. علاوه بر این، محققان دریافتهاند که برخی از افراد مبتلا به اگزما، پروتئین کافی به نام فیلاگرین را که مسئول کمک به حفظ رطوبت و سلامت پوست است را تولید نمیکنند.
اگزما در حین شروع با علائمی همراه است که با شناخت و تشخیص به موقع آن میتوانیم زودتر با درمان های خانگی مانند درمان اگزما با عسل از شدت آن بکاهیم.
علائم اگزما چیست؟
همانطور که اشاره کردیم علائم اصلی اگزما خارش، خشکی، زبری، پوسته پوسته شدن، ملتهب و تحریک شدن پوست است که ممکن است در دورهای عود کند، سپس بهبود یافته و دوباره تشدید پیدا کند. اگزما میتواند در هر جایی رخ دهد اما معمولاً بازوها، داخل آرنج، پشت زانوها، گونه ها و پوست سر را درگیر میکند و آشناترین آن اگزمای دست است.
همچنین مهم است که بدانیم اگزما مسری نیست و در برخی از افراد با افزایش سن با شدت کمتری بروز پیدا میکند، سایر علائم اگزما عبارتند از:
- خارش شدید
- لکههای قرمز یا خاکستری مایل به قهوه ای
- برجستگیهای کوچک و برجسته مانند تاول که در صورت خراش پیدا کردن مایع از داخل آنها ترشح میشود
- بخشهای از پوست که خشک است و تراوشات زرد رنگ دارد که نشانه عفونت است
- نواحی پوستی که ضخیم شده و حالت پوسته پوسته دارد
- بخشهای از پوست که دردناک است
برخی از افراد هنگام خواب با تشدید علائم اگزما مواجه میشوند که خواب را برای آنها مختل میکند و متاسفانه خاراندن اگزما باعث تحریک و التهاب بیشتر پوست میشود. آشنایی با مواردی که باعث تشدید علائم اگزما میشود میتواند به ما کمک کند تا با جلوگیری از آنها از تشدید اگزما پیشگیری کنیم.
عواملی که باعث تشدید اگزما میشود
با توجه به گفتههای سازمان ملی تامین بهداشت و درمان (NHS) عوامل بیرونی و داخلی میتوانند در تشدید اگزما نقش داشته باشند. (+) محرکهای رایج تشدید اگزما عبارتند از:
- استفاده از محصولات معطر
- استرس و نگرانی
- عدم استفاده از مرطوبکنندههای مناسب برای حفط رطوبت پوست و جلوگیری از خشکی پوست
- پوشیدن لباسهای پشمی و یا پلاستیکی و تنگ
- استفاده از صابونها و شویندههای نامناسب
- قرار گرفتن دائمی در معرض مواد شیمیایی یا حلالها
- تغییرات دما
- مواد آلرژیزا مثل کپک، گردوغبار، گردهها مانند گرده گل
- حساسیتهای غذایی
- تماس با آلودگی پوست حیوانات
- عفونتهای دستگاه تنفسی
آیا عسل برای درمان اگزما موثر است؟
برای درمان اگزما معمولا پماد و کرمهای مرطوب کننده و ضدالتهاب و یا قرصهای ضدحساسیت تجویز میشود. اما گاهی به جای استفاده از داروهای شیمیایی، توصیه میشود برای درمان و پیشگیری از عود و تشدید علائم اگزما از عسل استفاده کنید، که مطالعاتی نیز برای بررسی صحت این توصیهها صورت گرفته است.
پیش از اینکه به بررسی درمان اگزما با عسل بپردازیم باید بگویم که منظور از عسل در اینجا عسل خام و طبیعی است. عسلی که حرارت ندیده است و درست به همان صورت که از کندو خارج میشود به دست شما میرسد.
به طور کلی هر زمان که بخواهیم از خواص عسل بهرمند شویم باید از عسل خام استفاده کنیم. چرا که حرارت دادن عسل موجب میشود بخش زیادی از خواص آن از بین برود.
در طول تاریخ، علاوه بر اینکه از عسل به عنوان یک شیرینکننده طبیعی و یک ماده غذایی استفاده شده است. همواره به عنوان یک دارو برای بهبود انواع بیماریها و همچنین یک مرهم مناسب برای مشکلات پوستی و زیبایی مورد استفاده قرار گرفته است. چند نمونه از شرایطی که از عسل برای درمان آنها استفاده شده است عبارتند از:
- بیماری های پوستی مانند اگزما، درمان زخم ها و سوختگی ها و همچنین درمان تبخال
- گلو درد، مشکلات تنفسی مانند سرفه، سرماخوردگی و آسم
- علائم گوارشی مانند تهوع، استفراغ و اسهال
- آرتروز
- خستگی
یک مطالعه در سال 2017 روی 14 شرکت کننده مبتلا به ضایعات اگزما (در دو طرف بدن) انجام شد. آنها عسل مانوکا را هر روز عصر به مدت 1 هفته به یک طرف بدنشان میزدند و سمت دیگر درگیر با اگزما بدون درمان رها میشد. محققان مشاهده کردند که ضایعات اگزما پس از درمان با عسل مانوکا بهبود یافته است. آنها همچنین التهاب کمتری را مشاهده میکردند. (+)
اگر چه این مطالعات بر روی عسل مانوکا انجام شده است اما در کشور خودمان نیز عسلهای خوبی با خواص ویژه مانند عسل آویشن و عسل کنار وجود دارد که میتوان برای بهبود مشکل اگزما از آنها نیز استفاده کرد.
علت این امر را میتوان به خواص ضد التهابی، ضد میکروبی و آنتی اکسیدانی عسل نسبت داد. که باعث کاهش التهاب، خارش و قرمزی ناشی از اگزما میشود،
همچنین همانطور که در مطلب انواع ماسک عسل اشاره کردیم، عسل خاصیت مرطوبکنندگی پوست را دارد و همین عامل باعث میشود پوست رطوبت خود را حفظ کرده و کمتر دچار خشکی و خارش گردد که برای پوست دچار اگزما کمک کننده است.
مقایسه استفاده از کُلد کرم و عسل برای درمان اگزما
کلد کرم، لوسیونهای مرطوب کنندهای هستند که بعد از استفاده از آنها روی پوست، احساس خنکی ایجاد میشود.
تحقیقاتی در سال 1392 در دانشگاه علوم پزشکی ایلام روی تاثیر استفاده از عسل به همراه کلد کرم و کلد کرم به تنهایی بر روی اگزما صورت گرفته است. در این بررسی که روی 72 بیمار مبتلا به اگزمای دست صورت گرفته است، بیماران به دو گروه 36 نفره تقسیم شدهاند.
گروه یک، به مدت 21 روز و روزی 2 بار فقط از کلد کرم استفاده کردند.
و گروه دوم به مدت 21 روز و روزی 2 بار ترکیب عسل و کلد کرم استفاده کردند.
بعد از این مدت، طبق ارزیابی پزشکان و خود بیماران در گروه 2 که ترکیب کلد کرم و عسل برای درمان اگزما استفاده میکردند حدود 36.1 درصد یعنی 26 نفر بهبود یافتند و در گروه یک که فقط کلد کرم استفاده میکردند حدود 8.3 درصد یعنی فقط 6 نفر بهبود یافتند. که استفاده از عسل در درمان اگزما اختلاف معنی داری را ایجاد کرده است. (+)
نحوه استفاده از عسل برای درمان اگزما
برای درمان اگزما با عسل باید دقت کنید که از عسل طبیعی و خام استفاده کنید و عسلهایی که حرارت بالا دیدهاند مناسب اینکار نمیباشند و حتما از یک شخص یا فروشگاه مطمئن عسل تهیه کنید تا از سلامت آن مطمئن باشید.
برای این منظور قبل از خواب، روی محل اگزما را به عسل آغشته کنید و با یک گاز استریل یا پارچه تمیز آن را باند پیچی کنید و بگذارید تا صبح بماند، صبح به آرامی بانداژ را برداشته و با آب ولرم پوستتان را شستشو دهید و اگر برایتان مقدور بودمیتوانید روزی دوبار این فرایند را تکرار کنید.
چه کسانی نباید از عسل استفاده کنند
ممکن است افرادی که به گرده گل یا نیش زنبور آلرژی دارند به استفاده موضعی از عسل نیز واکنش آلرژیک نشان دهند. اگر بعد از استفاده موضعی از عسل شدت قرمزی و التهاب پوست و همچنین خارش این نواحی افزایش پیدا کرد استفاده از عسل را متوقف کنید و برای درمان به پزشک مراجعه کنید.
آشنایی با دیگر درمانهای موثر برای اگزما
تجویز رایج پزشکان برای اگزما عبارت است از استفاده از کرم مرطوب کننده برای رفع خشکی پوست و گاهی یک کورتیکواستروئید موضعی که برای درمان اگزما به کار میرود. کورتیکواستروئید یک فراورده شیمیایی است که دارای عوارض جانبی مثل آکنه، استریا،سوزش و … است.
پس بهتر است تا وقتی اگزمای خیلی شدید و غیرقابل کنترل را تجربه نمیکنید از عسل برای درمان اگزما استفاده کنید.
